هر زمان که خاطرات سفر دوستان طبیعت گرد را که با دوچرخه نوار ساحلی خلیج فارس را پیموده بودند میخواندم، دلم پرمیکشید برای چنین سفری. باتمام وجود دلم میخواست جای آنها بودم اما خوب میدانستم که با شرایطی که دارم این نوع سفر برایم امری محال است. با اینحال رویای این سفر هرگز دست از سرم برنمیداشت تا اینکه بالاخره با فرارسیدن تعطیلات نوروز 94 تصمیم گرفتیم به شیوه خودمان این برنامه را اجرا کنیم یعنی بخش عظیمی از نوار ساحلی جنوب، از بندرعباس تا بوشهر را به اتفاق خانواده و با ماشین باوفایمان (رخش) بپیماییم. از آنجاییکه قبلا" سفری مفصل به بندرعباس، جزیره قشم و هرمز داشتیم، این بار پس از گذر از بندرعباس و بندرلنگه و خمیر، راهی بندر آفتاب شدیم تا سفری متفاوت به جزیره مرجانی کیش را رقم بزنیم؛ جزیره ای که بیشتر مردم گمان میکنند که تنها باهواپیما میتوان بدانجا رسید. حالا اگر مایلید با ما همراه شوید تا از مشهورترین جزیره مرجانی جهان دیدن کنیم.

سفر ما به جزیره کیش در نخستین روز بهاری آغاز میشود. ما که از خانه با لباس زمستانی راهی شده و جاده های برفی شمال را پشت سر گذاشته بودیم، به محض ورود به هرمزگان، شال و کلاه را کنار گذاشته، پوشش تابستانی را جایزین میکنیم و این یعنی نعمت داشتن چهارفصل و تنوع اقلیمی بالا در سرزمین پهناور و زیبایمان... چیزی که الحق و الانصاف جای شکرگزاری دارد.

 ازآنجاییکه بندر آفتاب کمترین فاصله دریایی را با کیش دارد ( هجده کیلومتر و حدود یک ونیم ساعت) بهترین راه دریایی برای رسیدن به جزیره، همین بندر است. پس از ارائه مدارک لازم در بندرگاه (اصل و کپی کارت خودرو، گواهی نامه، برگه معاینه فنی، هزینه انتقال خودرو و سرنشینان) به همراه رخش وارد لندیگرافت شده و دقایقی بعد، درحالیکه نسیم ملایم و دلنشین نخستین روز بهاری را به ریه هایمان میفرستیم، در آبهای نیلگون خلیج همیشه فارس به حرکت درمی آییم.

کشتی ما آبهای آرام را میشکافد تا به شهری پشت دریا برسد، شهری طلایی با ثروتی هنگفت، با برجها و آسمان خراشهای مدرن، شهری که با فقر فقط 18 کیلومتر فاصله دارد.

نخستین چیزی که از همان لحظه ورود به جزیره کیش چشم ما را میگیرد، تمیزی و شیکی آن است طوری که میتوان ادعا کرد با هیچیک از شهرهای ایران (حتی اصفهان) قابل قیاس نیست. خیابانهایی وسیع و خلوت با ماشینهای لوکس، میدانهای زیبا با مجسمه های فانتزی، برجها و پاساژها و رستورانهای مجلل، درختان زینتی و بومی با نورپردازی های رویایی و گلهای کاغذی ارغوانی همه جزیره را به تسخیر خود درآورده اند...

جاده سبز سلامت مخصوص دوچرخه سواری و پیاده روی دور کل جزیره

 باور کردنش سخت است که اینجا تکه ای از خاک ایران باشد. پسر بزرگم ارشیا میگوید اینجا شبیه مالزی است. بیراه هم نگفته چراکه جزیره لنکاوی مالزی خواهرخوانده کیش محسوب میشود و انصافا" این جزیره مرجانی با هزاران جاذبه طبیعی و مصنوعی میتوانست پتانسیل گردشگری بالایی برای لنکاوی شدن داشته باشد. ولی افسوس و صد افسوس که در ایران همیشه خط قرمزهایی هست که چنین امری را محال ممکن میکند.

 راستش با روحیاتی که از خودم سراغ داشتم هرگز فکر نمیکردم که از جزیره کیش خوشم بیاید ولی باید اعتراف کنم که از همان لحظات ورود به جزیره، بنا به دلایل زیادی شیفته اش شدم.

پس از استراحت مختصری در هتل و صرف ناهار در یک رستوران هندی، راهی کشف شهر میشویم. گشتمان را از کهن ترین نقطه دیدنی کیش جایی که طبیعت و تاریخ با هم گره خورده اند آغاز میکنیم. شاید کمتر کسی باشد که نام کاریز (قنات) کیش به گوشش نخورده باشد؛ شهری زیرزمینی که گواه اصالت جزیره است و میتوان تاریخ را در دالانهای پیچ درپیچ آن ورق زد.

برای ورود به کاریز که موزه ای خصوصی در عمق شانزده متری زمین محسوب میشود، باید بلیتی معادل پانزده هزار تومان خرید. پس از عبور از سردر ورودی با چشم انداز زیبایی مواجه میشویم که برای رسیدن به آن باید پلکانی را رو به پایین بپیماییم. ارتفاع سقف قنات هشت متر میباشد.

پیشینه این قنات به دوران هخامنشیان بازمیگردد و دو هزاروپانصد سال قدمت دارد. کاریز افتخار بزرگیست از هنر و نبوغ ایرانیان باستان که صاحبان بلامنازع قنات در دنیا میباشند و پیشینه قنات در نزد آنان به شش هزار سال میرسد.

 اهمیت کاریز کیش تنها به دلیل تأمین آب شرب ساکنان جزیره نیست بلکه این سازه به لحاظ ساختار و معماری نیز منحصربفرد است. یکی از شگفتیهای معماری کاریز این است که برخلاف دیگر قناتها که از ارتفاعات سرچشمه میگیرند، اختلاف ارتفاع بین بلندترین و پست ترین نقطه کاریز تنها چهل و پنج متر میباشد.

  شگفتی دیگر کاریز این است که کاریز در خاکی مرجانی و منحصربفرد حفر شده که قدمت آن بین 270 تا 570 میلیون سال بوده و سقف آن مملو از سنگواره و صدف و مرجانهای طبیعی است. این دو ویژگی بر ارزشهای کاریز افزوده و آن را از شهرت جهانی برخوردار نموده است.

آب شیرین کاریز حاصل بارندگیهای فصول پرباران سال بوده. وجود مرجانها نیز به عنوان یک فیلتر طبیعی باعث تصفیه و پاکسازی آب میشده. آب قنات علاوه بر مصارف خوراکی جهت کشاورزی نیز استفاده میشده و جالب اینکه با کشتی به کشورهای کم آب مجاور نیز صادر میشده.

 نگاره های حجاری شده بر دیواره کاریز

 این قنات در طول دو رشته از منطقه صفین تا محل فعلی و سپس با تبدیل به یک رشته به شهر قدیمی حریره امتداد داشته. در طول این مسیر پانزده کیلومتری چاهها و مظاهر زیادی برای برداشت آب وجود داشته.

نکته قابل توجه اینکه خاکهای اضافی برداشت شده در حین حفر کاریز، کاربرد بسیار داشته و از آنها در ساخت ظروف سفالی، سیمان و مصالح ساختمانی و ... استفاده میشده. همچنین به دلیل خواص شفابخشی خاک حاصله (مارن) از آن در طب سنتی و تحت عنوان گل درمانی نیز استفاده میشده.

امروز اما مجموعه قنات با تغییر کاربری، به یک تفریحگاه زیرزمینی شگفت انگیز تبدیل شده و کارشناسان زیادی ضمن حفظ بافت تاریخی آن، آن را به فضایی زیبا و مفرح برای شناسایی این افتخار ملی بدل کرده اند.

کاریز که روزگاری عطش ساکنین جزیره را رفع میکرد، امروز خود به تاریخ پیوسته و دالانهای آن تبدیل به رستوران سنتی و موزه و گالری و سالن آمفی تئاتر و فروشگاه و... شده اند تا روایتگر بخشی از تاریخ این مرز و بوم باشند.

اغراق نیست اگر بگویم کاریز همچون آکواریومی طبیعی از فسیلهای چندصد میلیون ساله میباشد. سقف مرجانی کاریز که زمانی بستر دریا بوده، مملو از صدفها و آبزیانی است که هم اکنون به صورت فسیل در معرض نمایش درآمده اند. یکی از این فسیلها لاک پشتی آبی است که پانصد و هفتاد میلیون سال پیش در این مکان خود را برای انسان های امروز جاودانه کرده است.

فسیل 570 میلیون ساله لاک پشت

پس از بازدید از کاریز روانه یک نقطه تاریخی دیگر میشویم تا ادامه کتاب تاریخ سرزمینمان را در این بخش از جزیره ورق بزنیم.

پس از حمله اعراب به سرزمینمان، این جزیره باستانی نیز تحت سیطره تازیان درآمد و خلفای عرب سلسله وار بر بومیان ساکن جزیره حکمروایی میکردند و قرنها از آنان باج و خراج میستاندند.

اما با روی کار آمدن ایلخانان مغول و سپس سلجوقیان و پایان سلطه تازیان، کیش رونقی دوباره یافت. سلجوقیان با ساخت آثار بسیاری در جزیره، آن را به بندرگاهی بین المللی و پایگاه تجاری مهمی در خلیج فارس بدل کردند. این رونق و شکوفایی که از قرن چهارم آغاز شده بود تا قرن نهم ادامه داشت. پس از آن در سال 912 تا 1031 جزیره کیش همچون هرمز در دست پرتغالیها بود که توسط سردار شجاع ملی، امامقلی خان سپه سالار بازپس گرفته شد.

 مجموعه شهر حریره که در کنار خط ساحلی شمالی واقع شده، در اصل منطقه مسکونی مردم کیش بوده و شامل بخشهایی چون عمارت اعیانی، حمام، مسجد و قنات قدیمی میباشد.

خانه های اعیانی این بخش یادآور معماری کویری یزد و کاشان میباشد. کاشیهای ستاره ای به دست آمده از این خانه ها متعلق به دوران ایلخانی میباشد. حمام مجموعه نیز از قدیمیترین حمامهای ایران بوده و دارای گرمخانه، سربینه، خزینه و... است. درساخت هریک از بخشها از قلوه سنگ و مرجان و ساروج استفاده شده.

 بر اساس کاوشهای به دست آمده این مجموعه که صدوبیست هکتار وسعت دارد، یک مجموعه متمرکز با معماری سنتی و درعین حال برون گرا بوده و از معماری پوشیده و درون گرای شهرهای کهن ایران در آن خبری نیست.

و اما درباره وجه تسمیه حریره باید بگویم که نام این شهر از نام بانویی به نام حریره که روزگاری ملکه این سرزمین بوده گرفته شده.

بخشی از این شهر باستانی که در ساحل دریاست، دارای کانالهای افقی و زیرزمینی و چاههای متعدد در گوشه و کنار میباشد که از قرار، کاربردی در ماهیگیری داشته.

 این بخش از جزیره، سه خلیج و دماغه دارد که نقش بندرگاه طبیعی را دارند و ساحل صخره ای آن از سطح دریا ده متر بلندتر است. در این بخش، ساحل دریا آرامتر از سایر کرانه هاست.

در ورودی شهر حریره یک درخت بومی منطقه (انجیر معابد) چشممان را میگیرد. این درخت سالیان سال است که سایه اش را سخاوتمندانه بر سر گردشگران گسترده. این درخت که درختی مقدس در نزد بومیان تلقی میشود، یکی از نمادهای مهم کیش به شمار می آید. ساکنین بومی جزیره به این درخت اعتقاد زیادی دارند و هنگام نذر و نیاز بر شاخه هایش دخیل میبندند.

پس از بازدید از حریره به دیدن آب انبار دوقلوی کیش میرویم که در همین حوالی است. البته این آب انبار چندان تاریخی نیست و در سال 1371 در محل یک آب انبار تاریخی ساخته شده است. سبک معماری این آب انبار برگرفته از آب انبارهای یزد است. این آب انبار دو گنبد و پنج بادگیر دارد.

هدف از ساخت آن جمع آوری آبهای سطحی و ذخیره آب بوده که امروز تغییر کاربری داده و به یک نقطه گردشگری بدل شده تا یادآور زندگی سنتی و بومی مردم منطقه باشد و داستان ذخیره آب این گوهر ناب حیات را در کویر برای گردشگران بازگو کند.

همراه ما باشید ادامه دارد.